Ludność (1931). Według danych spisowych z 1931 r. województwo w granicach z roku 1939 zamieszkiwało 1.600,4 tys. osób. W 1931 r. jako język ojczysty deklarowało[2]: ukraiński lub ruski 45,5% mieszkańców (w miastach 19,6%, na wsi 50,8%)[3], polski 49,3% (w miastach 58,3%, na wsi 47,4%), żydowski lub hebrajski 4,9% (w miastach 21,9%, na wsi 1,5%)[4] i niemiecki 0,2%.
Terytorium i ludność po 1939. Całe województwo tarnopolskie należało w latach 1939–1941 i 1944–1991 do Związku Radzieckiego (w granicach republiki ukraińskiej), od 1991 r. jest w granicach Ukrainy (rejony brodzki, buski, kamionecki, przemyślański, radziechowski i złoczowski w obwodzie lwowskim oraz obwód tarnopolski)[5].
Mniejszość polska na tych terenach zmniejszyła się drastycznie w rezultacie: ludobójstwa i deportacji w głąb ZSRR oraz mobilizacji do wojska pod okupacją radziecką (1939–1941, 1944–1951), ludobójstwa pod okupacją niemiecką (1941–1944), ludobójstwa przez Ukraińców i ucieczki na zachód (1943–1944), a następnie w wyniku przesiedlenia przez władze radzieckie na ziemie zachodnie i północne Polski (1944–1959). Według ukraińskiego spisu z 2001 r. Polacy stanowili w całym obwodzie lwowskim 0,7%, a w obwodzie tarnopolskim 0,3% ogółu mieszkańców.
Jacek Żurek
- [1] Liczące ponad 25 tys. mieszkańców miasta stanowiące odrębne jednostki samorządowe w ramach powiatu.
- [2] Spis powszechny ludności z 1931 r., drugi i ostatni przeprowadzony w dwudziestoleciu międzywojennym, nie uwzględniał deklaracji narodowości, pozostając przy wyznaniu i języku ojczystym obywateli.
- [3] W spisie powszechnym z 1931 r. wprowadzono możliwość wyboru między językami ukraińskim a ruskim, miała ona jednak charakter deklaracji narodowościowej (w istocie istniał jeden język ruski/ukraiński, lecz do świeżej daty narodowości ukraińskiej przyznawała się tylko część Rusinów).
- [4] Językiem ogółu Żydów na wschodzie był jidysz, który ukształtował się w wiekach średnich na podstawie staroniemieckiego, hebrajski zaś, jako język biblijny, miał charakter literacki.
- [5] Ukraińskie obwody są odpowiednikiem województw, a rejony polskich powiatów.
Bibliografia:
- Eberhardt, Migracje polityczne na ziemiach polskich (1939–1950), Poznań 2010.
- Tenże, Polska ludność kresowa. Rodowód, liczebność, rozmieszczenie, Warszawa 1998.
- Tenże, Przemiany narodowościowe na Ukrainie XX wieku, Warszawa 1994.
- Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1959. Atlas ziem Polski, red. W. Sienkiewicz, G. Hryciuk, Warszawa 2008.
